Kurban psikolojisi çoğunlukla, çocukluk yıllarında bakım verenin çocuğa kendini küçük ve güçsüz hissettirmesi, hataların çoğunluğunu başkalarında olduğu mesajını vermesi, bakım verenler sonucu ortaya çıkabiliyor. Örneğin;
- Çocuk taşa takılıp düştü bakım veren “yaramaz taş ne yapıyordun orada bak düşürdün çocuğu” deyip taşa kızıyorsa
- Çocuğa yapabileceği sorumlulukları vermeyip “aman sen yapma ben yapayım” gibi tutumlarda sürekli olarak bulunuluyorsa
- Çocuk şefkat ve sevgiyi yalnızca ağladığında başına kötü bir şey geldiğinde görüyorsa yani herhangi bir sorun olmadığında çocuk sevgi ve şefkatten yoksunsa
- Çocuk gözlem yaparak etrafındaki yetişkinlerin hep başkalarını suçladığını fark etmişse
- Çocuk sürekli olarak duygusal ve fiziksel açıdan yalnız bırakılmışa
kurban psikolojisini yetişkinlik zamanlarında görebiliyoruz.
Genele baktığınızda yaşadıklarınız sizin değil dış etmenlerin kontrolünde gibi geliyorsa, sürekli suçluluk duygusu hissediyorsanız, büyük kararlar almak zor geliyorsa, sorumluluk almaktan çekiniyorsanız kurban olma savunma mekanizmasını kullanıyor olabilirsiniz.
Kurban Psikolojisi içinde olan kişilerin en çok kullandıkları söylemler:
- “Bende şans olsa”
- “Hep benim başıma gelir”
- “Benim yüzümden değil o … yaptığı için böyle oldu”
- “Hep bir aksilik çıkar”
Genellikle temelde “sorumluluk” almama ya da alamama durumu söz konusudur. Çünkü sorumluluk almak, bir şekilde sorun çıktığında o sorunla baş etmeyi de beraberinde getirir. Ancak sorumluluk almazsanız çok rahat bir şekilde kötü giden bir durumda başkasını suçlayarak, baş etmek zorunda kalmazsınız olaydan sıyrılmanıza yardımcı olur. Bu sebeple mağdur pozisyonu kurban psikoloji içindeki kişiler için oldukça iyi bir kaçış yoludur.
Bütün bunlara karşında aslında kurban psikolojisi içindeki kişiler bitmeyen bir kendini suçlama eylemi içindedirler.
Kurban Psikolojisi Döngüsü
Kurbandan bahsettiğimiz bir yerde elbette bir katil olacaktır. Katil bazen etrafınızdakiler bazen kendiniz olabilirsiniz. Kurban ve katil rolleri tamamlandığında kurban kendine bir kurtarıcı aramaya başlar. “Çok mutsuzum, patronumla kavga ettim arkadaşım bana iyi hissettirsin.” Örneğinde katil patron, kurban kişinin kendisi, kurtarıcı da arkadaş olarak belirlenmiş olarak düşünebilirsiniz. Burada kişi iyi olma halini başkalarının sorumluluğuymuş gibi anlatır ancak bu herkesin kendi sorumluluğunda olan bir durumdur.
Kurban psikolojisinden çıkmak için sorumluluk alıp kendi tercihlerini yapabilmekten geçiyor. Çünkü ancak böyle bir durumda kurtarıcı aramaz, katile haddinden fazla sorumluluk yüklemezsiniz. Günün sonunda gelip sizi kurtaracak aslında kimsenin olmadığını fark edebilmek kurban psikolojisinden çıkabilmenizde iyi bir adım olabilir.
Bağımlı olmamak, özgürlüğü ele alabilmek için kurban psikolojisinden çıkmak çok önemlidir. Çünkü ancak sorumluluk alabilen kişiler özgürlüklerine kavuşabilir ve bağımsız olabilirler.
Zaman zaman mağdur hissetmek kurban psikolojine takılı kaldığınızı göstermez ancak bu uzun süreli olarak devam ediyorsa kurban psikolojisi içerisindesiniz diyebiliriz.
Hazırlayan: Klinik Psikolog & Psikoterapist Uzma Çelik